ابتدایی ترین و آغازی ترین یوکاریوت ها آغازیان نامیده می شوند. این جانداران ساده و تک سلولی بوده و بافت تمایز یافته ای ندارند.

فرمانرو آغازیان، شامل آغازیان یوکاریوتی است. اعضای بسیار متنوع این فرمانرو، معمولاً تک یاخته (تک سلولی) اند و ساختارشان نسبت به بقیه یوکاریوت ها پیچیدگی کمتری دارد. ظاهر این موجودات اغلب بر مبنای شباهت هایشان با بقیه گروه های یوکاریوتی یعنی جانوران، گیاهان و قارچ ها شرح داده می شود. آغازیان از بسیاری جهات شباهتی با این موجودات ندارند اما این موجودات با هم در یک گروه قرار گرفته اند چون که در هیچ یک از فرمانروهای دیگر نمی گنجند.

برخی از آغازیان قادر به انجام فتوسنتزند، برخی در روابط همیاری با دیگر آغازیان زندگی می کنند، برخی از آنها تک سلولی اند، برخی چند سلولی اند یا کلنی هایی را تشکیل می دهند، برخی میکروسکوپی اند، برخی عظیم اند (کلپ یا کتانجک غول پیکر که گیاهی اقیانوسی است)، برخی زیست تابند (می درخشند) و برخی مسئول شماری از بیماری هایی هستند که در گیاهان و جانوران به وجود می آیند. آغازیان در محیط های آبی، زیستگاه های مرطوب موجود در خشکی ها و حتی درون یوکاریوت های دیگر زندگی می کنند.

ویژگی های آغازیان:

آغازیان به عنوان یوکاریوت طبقه بندی می شوند. موجودات یوکاریوتی به خاطر این که هسته ای دارند که توسط یک غشاء احاطه شده از پروکاریوت ها متمایز شده اند. آغازیان علاوه بر هسته، اندامک های دیگری نیز در سیتوپلاسم شان دارند. اندامک های رتیکولوم آندوپلاسمی و مجتمع های گلژی برای انجام سنتز پروتئین ها و برونرانی (فرایندی که در آن محتویات یک واکوئل از طریق همجوشی غشاء واکوئل با غشاء سلول به خارج منتشر می شود) مهم اند.

همچنین بسیاری از آغازیان لیزوزوم دارند که به هضم مواد آلی بلعیده شده کمک می کند. اندامک هایی خاص نیز ممکن است در برخی از سلول های آغازیان یافت شوند و در برخی دیگر نه.

آغازیانی که ویژگی هایی مشترک با سلول های حیوانی دارند دارای میتوکندری هستند که انرژی را برای سلول فراهم می کند. آغازیانی که شبیه سلول های گیاهی هستند یک دیواره سلولی و کلروپلاست دارند. کلروپلاست، فتوسنتز را در این سلول ها ممکن می سازد. 

به دست آوردن مواد مغذی:

آغازیان روش های مختلفی برای به دست آوردن مواد مغذی دارند. برخی اتوتروف های فتوسنتزی هستند، به این معنی که خود- تغذیه کننده اند و قادرند برای به دست آوردن مواد مغذی، با استفاده از نور خورشید، کربوهیدرات تولید کنند. دیگر آغازیان هتروتروف اند و مواد مغذی را از طریق تغذیه از سایر موجودات زنده به دست می آورند. این کار به وسیله فاگوسیتوز انجام می شود، فرایندی که در آن ذرات احاطه می شوند و در درون آغازیان هضم می شوند.

با این حال آغازیان دیگر، مواد مغذی را بیشتر با جذب مواد مغذی از محیط شان به دست می آورند. برخی از آغازیان ممکن است هر دو شکل فتوسنتز کنندگی و هتروتروف را در زمینه کسب مواد مغذی داشته باشند. 

نقل و انتقال:

در حالی که برخی از آغازیان غیر متحرک اند، سایرین نقل و انتقال شان را با روش های مختلف انجام می شود. برخی از آغازیان تاژک و یا مژک دارند. این اندامک ها برآمدگی هایی هستند که از گروه بندی های تخصصی میکروتوبول ها تشکیل شده اند و حرکت می کنند تا آغازیان را در میان محیط مرطوب شان به جلو برانند. دیگر آغازیان با پاهای کاذب حرکت می کنند. پاهای کاذب از امتداد موقتی سیتوپلاسم به وجود می آیند. این امتداد یافتن ها یا الحاقات از این نظر هم باارزش است که به آغازیان اجازه می دهد موجودات زنده دیگری را بگیرند و از آنها تغذیه کنند. 

تولید مثل:

رایج ترین روش تولید مثل در آغازیان، تولید مثل غیرجنسی است. تولید مثل جنسی هم ممکن است، اما به طور معمول تنها در وضعیت های فشار رخ می دهد. برخی از آغازیان به شکل غیر جنسی و با شکافت دوتایی یا شکافت متعدد تولید مثل می کنند (تقسیم به دو بخش یا چند بخش). روش های تولید مثل غیرجنسی دیگر از طریق جوانه زدن و یا از طریق تشکیل هاگ است.

در تولید مثل جنسی، گامت (سلول جنسی بالغ قابل تکثیر) توسط میوز (تقسیم سلولی) تولید می شود و در هنگام لقاح، برای تولید افراد جدید با هم ترکیب می شوند. آغازیان دیگر، مانند جلبک ها، نوعی از تناوب نسل دارند که طی آن یک در میان و متناوب بین مراحل هاپلوئید (یک مجموعه از کروموزوم های غیر جفت) و دیپلوئید (حاوی دو مجموعه کامل از کروموزوم ها) هستند.

چالش در طبقه‌بندی آغازیان:

امروزه سه پیشنهاد مختلف برای طبقه‌بندی آغازیان وجود دارد. تفاوتهای عمیق این طبقه‌بندی‌ها خود گواه اختلاف عقاید در این زمینه است. طبقه‌بندی اول بر اساس تفاوتهای مولکولی موجود در زیر واحدهای ریبوزومی انجام شده است. طبقه‌بندی دوم با تحلیل هم نیایی (کلادیستیک) ویژگی‌های بسیار گسترده (از جمله زیر واحدهای ریبوزومی) ارائه شده است. طبقه‌بندی سوم، خطوط اصلی ارزیابی مجدد تکاملی آغازیان را نشان می‌دهد و هدف از آن به دست دادن نوعی طبقه‌بندی موقتی “دم دست” است تا اینکه در آینده ارتباطات تکاملی بهتری ارائه شود. در جایی که دانشمندان می‌پذیرند که طبقه‌بندی آغازیان با مشکلاتی روبرو هستند، مقایسهٔ این سه طرح نشان می‌دهد که برخی گروهها با یکدیگر مرتبط شناخته شده‌اند (مانند مژکداران و دینوفلاژلیتها) و در همان حال طبقه‌بندی گروهی دیگر همچنان در پرده‌ای از ابهام قرار دارد (مانند ژیاردیا)

سلسلهٔ آغازیان سلسله‌ای مبهم است که گروه‌های مختلف بسیاری از موجودات تک یاخته‌ای را شامل می‌شود. موجودات تک یاخته‌ای پیچیده مانند ورتیسلا (شاخه سیلیوفورا)، که غیر خودخوراک ساز است و از باکتریها تغذیه می‌کند و دارای ساقه قابل انقباضی است، در هیچ‌یک ازگروه‌های جانوران یا گیاهان قرار نمی‌گیرند و به عنوان آغازیان طبقه‌بندی می‌شوند.

جلبکها، یعنی جلبکهای سبز از شاخه کلروفیتا، شامل موجودات پریاخته‌ای هستند. در هر یک از این شاخه‌ها، پریاخته‌ای شدن جداگانه به وجود امده است که ارتباط‌های مستقیمی با آغازیان تک یاخته‌ای گوناگون دارند. جلبکهای سبز جد گیاهان محسوب می‌شوند ولی گیاهان و جلبکهای سبز تفاوتهای بسیار اساسی با یکدیگر دارند. علاوه بر این سه گروه مهم، تعدادی دیگر از شاخه‌های آغازیان نیز در دورهٔ تکاملی خود پریاخته‌ای شده‌اند.

آغازیان را می‌توانیم در هفت گروه قرار دهیم (جدول مقابل). بسیار مشکل است که انواع متنوع آنها را در یک طرح ساده بگنجانیم. کتابها بطور سنتی آنها را به شکلی غیر طبیعی (مانند آنچه در قرن نوزدهم اجرا شد) به فتوسنتز کننده‌ها (جلبکها)، غیرخودخوراک سازها (پروتوزوآ) و جذب کننده‌ها (آغازیان شبه قارچ) تقسیم بندی می‌کنند.

در یکی دیگر از طبقه‌بندیها اغازیان به چهار گروه عمده اکسکاواتا (Excavata)، ریزاریا (Rhizaria)، تک‌تاژکان (Unikonta) و آرکئاپلاستیدا (Archaeplastida) تقسیم شده‌اند.

انواع آغازیان:

آغازیان را می توان بر اساس شباهت هایشان در مواردی مانند کسب مواد مغذی، حرکت و تولید مثل، گروه بندی کرد جلبک ها، آمیب ها، اوگلنا، پلاسمودیوم و کپک لجن مثال هایی از آغازیان هستند.

آغازیان فتوسنتز کننده:

آغازیانی که قادر به فتوسنتز اند شامل انواع جلبک ها، دیاتومه ها، دینوفلاژلات ها و اوگلنا هستند. این موجودات اغلب تک سلولی اند اما می توانند کلنی هایی را تشکیل دهند.

آنها همچنین حاوی کلروفیل اند که رنگدانه ای است که انرژی نورانی را برای فتوسنتز جذب می کند. آغازیان فتوسنتز کننده، آغازیان گیاه مانند در نظر گرفته می شوند.

آغازیانی که به نام دینوفلاژلات یا جلبک آتش شناخته می شوند درواقع پلانکتون هایی هستند که در محیط های دریایی و آب های شیرین زندگی می کنند. در مواقعی که می توانند به سرعت تولید مثل کنند، شکوفه های جلبک که مضر اند را تولید می کنند. برخی از دینوفلاژلات ها هم زیست تاب (درخشنده) اند.

دیاتوم ها در میان فراوان ترین انواع جلبک های تک سلولی که به عنوان فیتوپلانکتون شناخته می شوند قرار دارند. دیاتوم ها در داخل یک پوسته سیلیکونی پوشانده شده اند و در زیستگاه های موجودات دریایی و آبزیان آب شیرین فراوان اند. اوگلنای فتوسنتز کننده مشابه سلول های گیاهی است که در داخل شان کلروپلاست وجود دارد. تصور بر این است که کلروپلاست را در نتیجه روابط همزیستی با جلبک های سبز به دست آورده باشند.

آغازیان هتروتروف:

آغازیان هتروتروف باید مواد مغذی را از راه مصرف ترکیبات آلی به دست آورند. این آغازیان از باکتری ها، مواد آلی پوسیده و آغازیان دیگر تغذیه می کنند. آغازیان هتروتروف را می توان بر اساس نوع حرکت یا فقدان حرکت شان دسته بندی کرد. آمیب ها، پارامسی، اسپروزا، کپک های آب و کپک های لجن مثال هایی از آغازیان هتروتروف اند. 

حرکت با پای کاذب:

آمیب ها نمونه هایی از آغازیان اند که با استفاده از پای کاذب حرکت می کنند. این تمدید پیدا کردن موقت سیتوپلاسم به موجود زنده اجازه می دهد که حرکت کند و همچنین از طریق فاگوسیتوز مواد آلی را بگیرد و ببلعد. آمیب ها، آمورف اند و با تغییر شکل شان حرکت می کنند. آمیب ها در محیط های آبی و مرطوب ساکن اند و برخی از گونه ها انگلی هستند.

آغازیان هتروتروف با تاژک یا مژک:

تریپانوزوم ها نمونه هایی از آغازیان هتروتروفی هستند که با تاژک حرکت می کنند. این زائده های شلاق مانند بلند که به عقب و جلو حرکت می کنند این موجودات را قادر به حرکت می کنند. تریپانوزوم ها انگل هایی هستند که می توانند حیوانات و انسان ها را آلوده کنند. بعضی از گونه ها باعث بیماری خواب آفریقایی می شوند که با نیش مگس ها به انسان ها منتقل می شوند.

پارامسی ها نمونه هایی از آغازیانی هستند که با مژک حرکت می کنند.

این برآمدگی های کوتاه نازک، حرکت رفت و آمدی دارند که به موجود زنده اجازه می دهند تا حرکت کنند و همچنین غذا را به سمت دهان پارامسی می کشند. برخی از پارامسی ها در روابط همزیستی همیاری با جلبک های سبز یا برخی از باکتری ها زندگی می کنند. 

آغازیان هتروتروف با حرکت محدود:

کپک های لجن و کپک های آب مثال هایی از آغازیانی هستند که حرکت محدودی دارند. این آغازیان شبیه به قارچ هستند که مواد آلی را تجزیه می کنند و مواد مغذی را بازیافت می کنند تا آنها را به محیط زیست برگردانند. آنها در خاک های مرطوب در میان برگ های در حال پوسیدن یا چوب زندگی می کنند. دو نوع از کپک های لجن وجود دارند: یکی کپک های لجن پلاسمودیومی (plasmodial slime mold) هستند که به صورت یک سلول عظیم وجود دارند و از همجوشی چند تک سلول تشکیل شده اند.

این قطره عظیم سیتوپلاسم دارای هسته های زیاد، شبیه لجنی است که به آرامی و به شیوه آمیب مانند حرکت می کند. تحت شرایط استرس زا و پرفشار، کپک های لجن پلاسمودیومی ساقه های باروری به نام اسپورانژیوم تولید می کنند که حاوی هاگ اند. هنگامی که این هاگ ها به داخل محیط منتشر می شوند، ممکن است شروع به تولید کپک های لجن پلاسمودیومی بیشتری کنند.

کپک های لجن سلولی بیشتر چرخه زندگی شان را به صورت موجودات زنده تک سلولی سپری می کنند. آنها هم قابلیت حرکت آمیب مانند را دارند. این سلول ها وقتی تحت شرایط فشار هستند به هم می پیوندند و گروه بزرگی از تک سلول ها را تشکیل می دهند که شبیه به یک حلزون حرکت می کند. سلول ها یک ساقه باروری یا اندام باردهی را تشکیل می دهند که هاگ تولید می کند.

کپک های آبی در محیط های آبی یا محیط های خاکی مرطوب زندگی می کنند. آنها از مواد در حال پوسیدن تغذیه می کنند و برخی از آنها انگل هایی هستند که در خارج گیاهان، جانوران، جلبک ها و قارچ ها زندگی می کنند. گونه هایی از راسته اومایکوتا (Oomycota) رشد رشته ای یا رشته مانند، مشابه قارچ ها، دارند. اما اومایکوتاها بر خلاف قارچ ها، یک دیواره سلولی دارند که از سلولز و نه کیتین تشکیل شده است. اومایکوتاها همچنین می توانند هم به صورت جنسی و هم غیر جنسی تولید مثل کنند.

آغازیان هتروتروف غیر متحرک:

اسپروزاها نمونه هایی از آغازیانی اند که ساختارهای قدرتمندی ندارند که از آنها برای نقل و انتقال خود استفاده کنند. این آغازیان انگل هایی هستند که از میزبان شان تغذیه می کنند و با تشکیل هاگ تولید مثل می کنند. توکسوپلاسموز، بیماری ناشی از اسپروزا توکسوپلاسما گوندی است که می تواند توسط حیوانات به انسان ها منتقل شود. اسپروزای دیگر که به نام پلاسمودیوم شناخته می شود، باعث ایجاد مالاریا در انسان می شود. اسپروزاها نوعی تناوب نسل را در چرخه زندگی دارند که در آن یکی در میان و به تناوب بین فازهای جنسی وغیر جنسی هستند.

 

منبع  fa.wikipedia.org

020.ir