خزندگان
خَزَندِگان از آب‌پرده‌داران هستند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک، یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است.
اسکلت خزندگان کاملاً استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است. از آنجا که آرایه قدیمی «خزندگان» یک گروه فراگیر نیست، در سالهای اخیر کمتر استفاده می‌شود. طبقهٔ سنتی «خزندگان» (منطقه سبزرنگ در شکل) یک گروه نافراگیر شامل همه آب‌پرده‌داران (Amniota) به جز پستاندران و پرندگان است. بر خلاف آن، کلاد آب‌پرده‌داران خودش یک گروه فراگیر است.
نیای خزندگان از دوزیستان به‌شمار می‌آیند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند زندگی در خشکی را بطور کامل تحمّل نمایند.
در قلب آنها دهلیزها کامل و در بطنها دیوارهٔ بین آنها کاملاً نیست. جنین از چهار پردهٔ درون‌شامه amnion، برون‌شامه Chorion، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها، مارمولک‌ها، تمساح و سوسمار، لاک پشتها جزء رده خزندگان است. طبقه‌بندی خزندگان بر اساس حفره‌های ناحیهٔ گیجگاهی است که به شکل تاق و کمان هستند. خزندگانی که در جمجمه، خود دو حفره کمانی دارند دوکمانان (دیاپسید) نامیده می‌شوند. آن‌هایی که بدون حفره کمانی هستند بی‌کمانان (آناپسید) و گروهی که یک حفره درهم‌جوشیده دارند هم‌کمانان (سیناپسید) نام دارند.
پیشینه
خزندگان از یک دودمان دوزیستی ابتدایی پدید آمدند که درنتیجهٔ تکامل تخمی که می‌توانست در محیط خشکی رشد کند، از وابستگی به آب آزاد شده بود. خزندگان بسرعت شاخه-شاخه شدند و در تمام محیط‌هایی که توسط پسر عموهای دوزیستی بزرگشان اشغال شده بود، گسترش یافتند و شکارچیان و رقبای موفقی گردیدند. دوزیستان بزرگ در اواخر دورهٔ تریاس بتدریج از میان رفتند.
خزندگان حتی تا اواخر دورهٔ پرمین در استیلا بر دیگر زیستمندان و بر محیط موفق بودند، و این موفقیت بویژه از ان دو گروه بود، پلیکوسورها و دَدکاوان (تراپسیدها). ددکاوان، با توجه به این حقیقت که پلیکوسورها (که توسط باله‌های پشتی بزرگشان شناخته می‌شوند) را در ابتدای دورهٔ تریاس از لحاظ گوناگونی تحت‌الشعاع قرار دادند، ممکن است فعالتر و مهاجمتر بوده باشند.
طبقه بندی خزندگان
- رنکوسفال ها
- مارها
- لاک پشت ها
- سوسمارها
- کروکودیل ها
رنکوسفال ها
رنکوسفال ها اولین دسته در طبقه بندی خزندگان هستند که حدودا ۱۰۰ سال پیش می زیسته اند و تقریبا همگی منقرض شده اند.
اسفنودون تنها جاندار این دسته است که هنوز وجود دارد.
مارها
دومین و فراوان ترین دسته در طبقه بندی خزندگان، مارها هستند.
مارها خزندگانی هستند بدون دست و پا که با پیچ و تاب روی زمین به شکل موجی و جانبی به جلو می خزند. حرکت مارها را می توان شبیه به حرف انگلیسی S دانست.
ساختار بدنی مارها از سه قسمت سر، تنه و دم تشکیل شده است و اسکلتی محکم شامل ستون مهره و دنده دارند. در ستون مهره های یک مار حدودا ۱۵۰ الی ۴۰۰ مهره وجود دارد و ماهیچه ها قسمت های استخوانی را به هم متصل کرده اند. در نهایت این ساختار با پوستی محکم و پولک های سخت، پوشیده شده است.
مار ها قادرند شکاری بزرگتر از خود را ببلعند. برای این کار آرواره پایینی و چین خوردگی های پوستشان به راحتی باز شده تا جاندار را در خود جا دهند.
مارها به لرزش های زمین بسیار حساس اند و حس بویایی قوی ترین حس آن هاست. همگی گوشتخوارند و پوست اندازی بخشی از فرآیند زندگی آن هاست. مارها به جز برخی افعی ها تخم گذارند.
لاک پشت ها
سومین دسته در طبقه بندی خزندگان ، لاک پشت ها هستند.
در این موجودات، جاندار درون خانه ای به نام لاک قرار گرفته است. لاک ساختاری است محکم و دولایه ای که از دو صفحه برآمده و مسطح تشکیل شده است. لایه بیرونی لاک از جنس کراتین و لایه دورنی آن استخوانی است.
حس بویایی و بینایی قوی ترین حس لاک پشت ها هستند و قوی ترین آرواره ها را دارند.
لاک پشت ها تخم گذارند. برخی در خشکی زندگی می کنند و برخی آبزی اند. آن ها تخم های خود را در زیر خاک و ماسه می گذارند.
از آن جا که لاک پشت خون سرد است، گرما و سرما بیش از جانوران خون گرم، روی آن تأثیر دارد. اگر محیط خیلی سرد شود، این جانوران تنبل می شوند. اگر محیط خیلی گرم شود، آب بدنشان خشک می شود و می میرند. لاک پشت هر روز تلاش زیادی می کند تا در درجه حرارت مناسب قرار گیرد. برای مثال :
پوست چرمی این ایگوانا (سوسمار آمریکایی) آن را از خشک شدن محافظت می کند.
صبح: بعد از شبی سرد حمام آفتاب می گیرد.
ظهر: در گرم ترین زمان روز در سایه پنهان می شود.
بعدازظهر: برای گرم و خنک شدن، به آفتاب و سایه میرود.
سوسمارها
چهارمین دسته در طبقه بندی خزندگان ، سوسمارها هستند. مارمولک ها، آفتاب پرست ها و ایگواناها در این دسته جای می گیرند.
این دسته از خرندگان سازگازی بالایی دارند و تقریبا می توان گفت در همه محیط ها می توانند زنده بمانند. بیشتر مارمولک ها در مناطق گرم و خشک زندگی می کنند و ایگواناها آبزی اند.
بینایی قوی ترین حس سوسمارها است. قدرت بینایی و زبان بلند و باریک که روی آن ماده چسبنده مخاطی وجود دارد، سوسمارها را ماهر ترین شکارچیان طبیعت ساخته است.
کروکودیل و تمساح ها:
پنجمین دسته در طبقه بندی خزندگان ، کروکودیل ها و تمساح ها هستند.
این خزندگان تخم گذارند و به راحتی بدون اینکه دیده شوند، در زیر آب شنا می کنند.آن ها می توانند با دهان پر از آب یا غذا، تنفس کنند.
کروکودیل و تمساح شباهت زیادی به یکدیگر دارند ولی می توان با توجه به ظاهر پوزه و دندان ها آن ها را از هم تفکیک کرد.
در کروکودیل ها، پوزه باریک و کشیده است و زمانی که دهان خود را می بندند، چهارمین دندان آرواره پایین پیداست ولی در تمساح ها، پوزه پهن و کوتاه است و دندان چهارم دیده نمی شود.
منابع elmnama.com
fa.wikipedia.org
scseso.com
